Het is niet verstandig om het boek Wicked Kunsteducatie te lezen. Voor je het weet haal je jezelf bergen werk op de hals. Het begint al met alle kunstvoorbeelden in het boek: toch even googelen en hop, je verdwijnt in een kunstzinnig konijnenhol en drie uur later zit je nog steeds naar het Manifesto van Julian Rosefeldt te kijken. Het boek zelf is ook een kunstwerk: prachtig vormgegeven door Laura Pappa, doordrenkt met concrete voorbeelden en linkjes naar de professionele kunstwerken.
En dan hebben we het nog niet eens over de existentiële crisis die op de loer ligt wanneer je aan het lezen slaat: dit boek stelt confronterende, maar broodnodige vragen. Sluit ik echt aan bij mijn leerlingen? Draai ik mijn lessen op de automatische piloot? Heeft mijn onderwijs wel iets te maken met de werkelijkheid van professionele muzikanten? En misschien wel de engste: neem ik mijn vak eigenlijk wel serieus, of is de muziekles een leuk tussendoortje?
Gelukkig is Wicked Kunsteducatie genadig. Het boek leidt je stap voor stap door het ontwerpproces van een betekenisvol kunsteducatief programma. Leerdoelen, werkvormen, toetsing en evaluatie, alles komt aan bod. 

Wicked Kunsteducatie gaat een stap verder dan het in 2020 verschenen Wicked Arts Assignments, (zie recensie: gehrelsmuziekeducatie.nl/artikelen/ plezier-en-verwarring) waarin 100 kant-en-klare, inspirerende kunstopdrachten staan beschreven: vooral een receptenboek. Dit tweede boek leert je koken: hoe je een recept volgt en hoe je je eigen unieke, smakelijke kunstlessen bereidt waar de leerling meer van wil. 

De auteurs hekelen wat zij ‘schoolkunst’ noemen: de reproductieve kunstlessen waarin alle kinderen dezelfde voorspelbare kunstwerken produceren, waarvan het maakproces niets te maken heeft met de manier waarop kunstenaars  werken. Voor muziekonderwijs is het ideaal dat leerlingen zich in de les een muzikant, componist en zelfs muziekrecensent voelen. Dat betekent dat je leerlingen de ruimte geeft om zelf muziek te componeren, op instrumenten spelen die ze ook zien bij hun idolen en verschillende muziekstijlen te ontdekken, en dat je dus niet uitsluitend kinderliedjes met ze zingt of grafische partituren met ze speelt op boomwhackers. 

De auteurs pleiten voor authentieke kunsteducatie: onderwijs dat raakt aan de professionele kunsten, de maatschappij en de belevingswereld van leerlingen. Deze visie combineren zij met Universal Design for Learning, een onderwijsmodel gericht toegankelijkheid en inclusiviteit, zodat alle leerlingen ongeacht hun achtergrond, capaciteiten of leerstijl, optimaal kunnen leren. Dat doe je door werkvormen af te wisselen, alle zintuigen aan te spreken en geen eenheidsworst te eisen in het afgeleverde werk. 

Als je de uitdaging van deze werkwijze aangaat, levert het je een lespraktijk op die betekenisvoller is voor je leerlingen, en voor jezelf. Het kan spannend zijn om met authentieke kunsteducatie aan de slag te gaan. Kunst maken is namelijk niet alleen maar leuk, leggen de auteurs uit in het boek. Je zult soms moeilijke gesprekken moeten voeren over maatschappelijke thema’s; pedagogisch gezien vragen open opdrachten een andere houding dan bij reproductiepdrachten; als iets mislukt, moet je er voor jouw leerlingen zijn en ze verder kunnen helpen. Maar als je durft los te laten, zullen ze je ongetwijfeld verrassen met hun fantasierijke oplossingen. 

Voor wie nog twijfelt: herinner je dat ene moment dat je als kind in de klas een muziekstuk hoorde dat je compleet van je sokken blies? Dat je dacht: Wacht, wat is dit? Dit ga ik thuis opzoeken! Of die kunstdocent waarbij je binnen de gegeven kaders helemaal los mocht gaan? Precies dat gevoel wil je als kunsteducator oproepen. Wicked Kunsteducatie helpt je daarbij. Maar je bent gewaarschuwd: het zou zomaar kunnen dat je hele lespraktijk nooit meer hetzelfde is.

Wicked Kunsteducatie
Doelgroep: Kunstdocenten
Auteurs: Melissa Bremmer,
Emiel Heijnen en Folkert Haanstra
Uitgever: Valiz
Prijs: €22,50
ISBN 978-94-93246-39-3
Verschenen: november 2024