"Het instrument komt het meest tot zijn recht in samenspel"

Auteur: 
Esther Wouters
Verschenen in Pyramide: 

“Meestal wordt het een zink genoemd, dat is de Duitse benaming. De Italiaanse naam is cornetto, dat betekent hoorntje. Hij werd vooral in Duitse en Italiaanse muziek gebruikt, dus die twee woorden zijn het meest gangbaar.

Toen ik met het instrument in aanraking kwam, speelde ik bij Cobla Amsterdam [een ensemble dat Catalaanse volksmuziek speelt – red.]. Een blokfluitiste zei: ‘jij speelt trompet dus jij krijgt dit ding van mij, jij krijgt daar vast wel geluid uit’, en gaf mij dat instrument. Er zit een klein mondstuk aan en in de pijp zitten gaatjes zoals in een blokfluit. Ik vroeg ‘Wat is dit?’, en zij legde uit: ‘Dit is een zink, en er is maar één instrumentenbouwer in Nederland  die ze kan maken. Die zit in Friesland, dus dat is net wat voor jou.’ [Dieuwke komt oorspronkelijk uit Friesland – red.] Ik had conservatorium gedaan, trompet, directie, schoolmuziek, van alles. En ik had nog nooit van het instrument gehoord. Het geluid eruit krijgen was voor mij als trompettist niet zo moeilijk, ondanks dat piepkleine mondstuk.

Ze heeft er twee meegenomen toen we met Cobla Amsterdam op tournee gingen, en er was nog iemand die er ook een had. Dat was uniek, ten eerste dat je drie mensen bij elkaar hebt die dit instrument willen spelen, en dat je
ook nog over drie instrumenten beschikt. We speelden ’s avonds onze Catalaanse muziek en overdag leerden we elkaar cornetto spelen. De andere twee leerden mij de vingerzettingen en ik leerde hun de embouchure. Zo is het gaan rollen.

Vrij snel kwam ik bij die bouwer in Friesland terecht, die zei ‘Ik geef over drie weken een cursus, ga meedoen.’ Ik had geen weet van de muziek. Met een papiertje voor me op de grond met daarop de vingerzetting heb ik toen
meegedaan. Sindsdien ... kan ik me niet meer voorstellen dat ik niets wist van die muziek. Soms ontdek je iets waarvan je denkt, hoe heb ik dat al die tijd niet kunnen weten?

Na die cursus ging er een wereld voor me open. Ik voelde me heel erg thuis in de oude muziek en de manier van musiceren. Ermee verbonden, ja, dat klinkt een beetje spiritueel zelfs, maar zo voel ik het. Ik had in allerlei orkestvormen wel gespeeld hoor, met dat romantische, met vibrato op je geluid bij het zingen of spelen. Maar dit was zo puur voor mij, het kreeg een soort essentie. Er zit in principe weinig vibrato of tierelantijntjes in de zang of
in het bespelen van de instrumenten. We maken wel versieringen, diminuties, maar dat is anders dan hoe je het nu hoort in de popmuziek bijvoorbeeld, daar zit het meer in de toonvorming van de zang, met al die haaltjes. 

Ik ging heel veel luisteren, heb naar cd’s gezocht en ben naar het Festival Oude Muziek in Utrecht gegaan. 

Internationaal ging ik zoeken naar cursussen want die waren er nauwelijks in Nederland. Er zijn niet veel mensen die het spelen, dus je kent vrij snel een groot deel van het netwerk, en zo hoor je tips over cursussen in  Mechelen, Antwerpen, Brussel. Die ben ik gaan doen, en heb nog een instrument laten maken in Italië. Je moet zelf zoeken naar expertise op dit gebied, en waar je met anderen deze muziek kunt maken, want je wilt natuurlijk ook met anderen musiceren die op originele instrumenten spelen.

In Antwerpen studeerde ik bij een docent die veel leerlingen had. Officieel hadden we een halfuur individueel les, maar we mochten de hele dag daar zijn. Ik kwam ’s ochtends al naar Antwerpen en bleef tot een uur of vijf. Ik woonde andere lessen bij of ging even meedoen, dan deden we samenspel.

Het instrument komt het meest tot zijn recht in samenspel met trombones en zangstemmen. Als ik thuis zit voor te bereiden, kan het heel zwaar zijn om het geluid eruit te krijgen, maar zodra je met mensen samenspeelt, lijkt het wel alsof het zijn kleur krijgt en dan pas op zijn plek valt. Het staat heel dicht bij de menselijke stem. Het is fantastisch om in een koor van trombones, cornetto’s en stemmen te spelen.

In die vijftiende- en zestiende-eeuwse muziek werd niet zozeer voorgeschreven ‘dit is voor de eerste trombone’, dat ‘voor de baspartij’, nee, er werd gekeken, ‘welk instrument schuiven we waar in’. De combinaties die gemaakt
werden, waren afhankelijk van wat er beschikbaar was. Je had bijvoorbeeld een zesstemmig stuk, misschien een sopraanstem, een altstem was dan bijvoorbeeld voor de cornetto, de tenorpartij voor de trombone en de
baspartij voor basstem.

Door de polyfone muziek, de oude notatie en het spelen uit koorboeken moet je veel meer open staan, je kunt niet zeggen, ‘we beginnen bij A of bij maat 84’. Nee, je moet echt bedenken, welke stem ben ik nu, wat ben ik ten opzichte van die andere stem en dus waar moet ik inzetten. Je zet allemaal fugatisch na elkaar in. Je wordt heel alert en je moet je veel beter concentreren.”

Ik heb wel veel van oude notatie gespeeld, het ziet er anders uit, andere maatsoorten, andere sleutels. Het is eerst een beetje knoeien, maar je raakt eraan gewend. Het speelt anders en je hebt een andere beleving van de muziek. De notenwaarden zijn tegenwoordig zo kort, met zulke korte cycli van een maat, dat had je toen helemaal niet, dat waren hele noten, of nog meer, twee hele noten achter elkaar, dat was ook een waarde, en helemaal geen maatstrepen.

Op een cornetto spelen is van een heel andere orde dan wat we met een trompet nu in de grotere symfonieorkesten doen, dat is fors, spierballerig bij wijze van spreken. Met een cornetto ben je in principe gelijk aan de stem. Dat geldt ook voor de baroktrombone, die heeft een heel klein bekertje en een ander mondstuk dan de moderne trombone. Eigenlijk is het veel lekkerder en comfortabeler om met elkaar te musiceren. Als je nu een symfonieor-
kest hoort, dat is zo’n enorm geweld. Zeker als het wordt aangevuld met orgel en harp en piano en weet ik wat nog meer. Ik bedoel, een normale musicus kan er niet eens meer tussen zitten zonder oordoppen.” 

Meer over het instrument: zink-cornetto.com

Esther Wouters is journalist en hoofdredacteur van De Pyramide.

Reacties

Reactie toevoegen

Inschrijven voor de nieuwsbrief

Schrijf je in voor onze nieuwbsrief en ontvang onregelmatig nieuws over muziekeducatie, liedjes, lessen, professionaliseringsdagen, Gehrels Muziekeducatie en De Pyramide.