In Groningen is in 2017 het muziekconvenant Méér Muziek in de Klas gesloten met als doel: structureel muziekonderwijs voor alle kinderen in Groningen. De pabo van de Hanzehogeschool was een zogeheten voorhoede-pabo in dit project. Dat betekende dat er extra geld naar de pabo ging om muzieklessen te kunnen geven, want pabostudenten zijn de leerkrachten van de toekomst en kunnen een rol spelen in het structureel aanbieden van muziek.

Jammer genoeg kon de Hanzepabo in het bestaande curriculum geen extra EC’s (= studiepunten voor studenten) vrijspelen voor meer muziek. Om tóch meer muziek te kunnen aanbieden, werd de samenwerking gezocht met andere vakken op de pabo. 
In dit artikel beschrijven we de samenwerking met het vak geschiedenis. 

Vakken gelijkwaardig

Het uitgangspunt voor de samenwerking was dat muziek als een volwaardig onderdeel moest fungeren bij geschiedenis. Muziek levert in deze benadering een unieke en onmisbare invalshoek aan de onderwerpen uit de  geschiedenisles. Een collega verwoordde het doel van de samenwerking treffend: “Voor studenten moet het leiden tot een vollere manier van leren.” Deze manier van werken sluit aan bij de definitie van geïntegreerd zaakvakonderwijs uit ‘Praktische didactiek voor geïntegreerd zaakvakonderwijs’ (2022, p.13 en 19). 

De integratie van de vakken muziek en geschiedenis was de geschiktste optie omdat de geschiedenisdocent al spontaan was begonnen met het toevoegen van muziek aan haar lessen. Zo was er altijd muziek te horen uit het tijdvak dat in de les centraal stond als studenten het lokaal binnenkwamen. 

Bovendien wordt binnen de didactiek van geschiedenis gesteld dat muziek beluisteren een manier is om meer te weten te komen over het verleden. 

Muziek uit een specifiek tijdperk zegt iets over de tijd waarin deze is ontstaan en verschaft als kennisbron een ander type informatie dan geschreven bronnen. Daarmee geeft muziek verdiepende informatie over een historische periode of een historisch onderwerp (Sinnige, 2018). 

Ontwerpen van de lessen

De muziekdocent heeft eerst tien colleges geschiedenis gevolgd om de tijdvakken en de inhoud van de colleges geschiedenis te leren kennen. Op basis daarvan is de inhoud van de muzieklessen ontwikkeld. De vraag die  vanuit de muziek is gesteld bij het vormgeven van de muzieklessen luidt: ‘Wat is er van de muziek uit het bewuste tijdvak nog te herkennen in de huidige tijd?’ Door deze vraag te beantwoorden voor een les in het tijdvak ‘Steden en staten’ kwamen de troubadours naar voren: de rondtrekkende zangers en spelers die hun zelfgemaakte liederen ten gehore brachten. De lijn werd doorgetrokken naar de singer-songwriters uit onze tijd om zo te laten zien wat we daar nu nog van hebben. 

Bij het ontwerpen van de muzieklessen is onbewust gebruik gemaakt van de domeinen van muziek, namelijk zingen, muziek beluisteren, bewegen op muziek, muziek maken en muziek vastleggen. Wel is er bewust voor  gekozen om niet te veel te zingen omdat daar het risico in zit van ‘een liedje zingen bij....’, waarmee de muziek geen volwaardige inbreng heeft in de les. Een en ander heeft geleid tot de lessen die kort beschreven staan in de tabel op pagina 20-21.

Het overzicht toont onze input voor de vakintegratie muziek en geschiedenis. Ons doel was een échte samenwerking waarbij we vanuit verschillende vakgebieden werken aan een onderwerp. Er was sprake van een  lesstructuur waarbij de verschillende vakken elkaar verrijken, maar nog wel als aparte vakken herkenbaar waren.

Reacties

De meeste studenten reageren positief op samenwerking tussen muziek en geschiedenis. Ze zijn verrast dat je vanuit muziek ook verbanden kunt leggen tussen toen en nu. Ook vinden de studenten de lessen interessant en
leerzaam. Ze zien mogelijkheden voor geschiedenislessen in hun stages waarmee een mooie vertaalslag van het concept wordt gemaakt richting het basisonderwijs.

Zo zei een student: “De lessen muziek bij geschiedenis vind ik erg leuk omdat we werkvormen aangeboden krijgen tijdens de les die wij zelf op onze stage of ons werk zouden kunnen doen.” Een andere student stelt: “Het is leuk om ter afwisseling eens een vak als geschiedenis of aardrijkskunde te geven aan de hand van een muziekles. Over het algemeen worden leerlingen erg enthousiast van muzieklessen. Hierdoor kun je vakken die door
sommigen als saai worden gezien, leuker maken.”

Al met al heeft de samenwerking tussen muziek en geschiedenis geleid tot betekenisvolle lessen voor studenten. Zij nemen ideeën mee naar hun stages en toekomstige lespraktijk waardoor hun leerlingen vaker muziek krijgen aangeboden en er daadwerkelijk meer muziek in de klas komt.

Onderstaande link gaat naar een overzicht met daarin de chronologisch op tijd gerangschikte voorbeelden van de beschreven vakintegratie-lessen:

Voorbeeldlessen vakintegratie muziek en geschiedenis (pdf)

Literatuur
De Bakker, L., Burlage, A., Hendriks, M., van Herwaarden, F. en S. van Norden (2022). Praktische didactiek voor geïntegreerd zaakvakonderwijs. Bussum: Coutinho
Sinnige, A. (2018). Historisch bewustzijn op de basisschool. Assen: Van Gorcum