“Dat was een leuke les!” roept een leerling uit groep 4 na een muziekles van een student die ik momenteel begeleid. Hij had zojuist voor het eerst in zijn leven een ritme geïmproviseerd. In mijn ervaring beschrijven leerlingen muzieklessen vaker als ‘leuk’ dan de meeste andere lessen op school. Maar wat bedoelen zij hier precies mee? En is het belangrijk? Moet muziekles leuk zijn? Deze vraag roept verschillende reacties van ons als professionals, zo bleek in aanloop naar en tijdens een conferentie die was opgetuigd rondom precies deze vraag.
Tijdens deze conferentie van VLS en LUCA School of Arts kregen we een kijkje in hoe muziekonderwijs wordt vormgegeven in Zweden, Montenegro, het Verenigd Koninkrijk en Portugal. Inspirerend en een tikje confronterend, want in al deze landen krijgen leerlingen structureel minimaal een uur muziekles – maar dat is een ander onderwerp. De voorbeelden boden nieuwe stof tot nadenken en eindigden met de consensus dat een balans tussen leuk en uitdagend belangrijk is. Een muziekles mag plezierig zijn, maar leerlingen moeten ook worden uitgedaagd en iets leren.
Men leek daarmee te zeggen dat plezier en iets leren niet per se verbonden zijn, maar ik denk juist dat dit wel zo is. Ik herinnerde me een vraag die Mark Mieras, een bekende wetenschapsjournalist, tijdens een lezing stelde: “Wanneer zie je dat een kind leert?”. Het antwoord? Wanneer je ziet dat een kind nieuwsgierig is en plezier heeft.
Volgens Mieras laten inzichten uit de neurowetenschap en psychologie zien dat er een sweetspot is waar verwachting en verrassing elkaar ontmoeten. Ons brein is dan maximaal aandachtig, betrokken en leerbaar. In de muziek gaat dat net zo: is muziek herkenbaar en tegelijkertijd een beetje verrassend, dan wordt de sweetspot geraakt, is er sprake van plezier. Precies dat maakt muziek zo krachtig voor de ontwikkeling van kinderen, aldus Mieras.
Graag koppel ik ‘leuk’ aan ‘plezier’, omdat ik voel dat veel muziekdocenten worstelen met het woord ‘leuk’ uit vrees dat het de diepgang van muziekonderwijs ondermijnt. Maar ik ben ervan overtuigd dat leerlingen er juist het soort plezier mee bedoelen dat leren optimaal stimuleert. Verwar in dit verband ‘plezier’ niet met ‘pret’, iets waar je zelf geen moeite voor hoeft te doen. Plezier maakt, anders dan pret, dat wij ons van binnenuit gemotiveerd voelen iets te leren. Wie plezier beleeft, legt de lat hoger voor zichzelf.
Ik denk weer terug aan de les in groep 4 waar de leerlingen vol aandacht een nieuw lied zingen en voor het eerst (bewust) improviseren en vragen: “Mogen we het nog een keer doen?”
Wat een opluchting, plezier is geen extraatje maar een vereiste om te leren!