Het prentenboek ‘Help! Een verrassing!’* met illustraties en tekst van Miriam Bos is een lust voor het oog. Op de sfeervolle prenten zijn veel details te zien. Om die reden is het ook een mooi boek om samen met één kind of een klein groepje te lezen en te bekijken.
Het verhaal gaat over Suus Eekhoorn en August de Vos. Suus is een wildebras die houdt van lawaai maken en uitdagende dingen. August is bedachtzamer, houdt van rustige dingen en helemaal niet van risicovolle ondernemingen. Suus heeft gezegd dat ze een verrassing heeft voor August. August vreest het ergste en maakt zich zorgen over wat hem te wachten staat.
Alle zorgen blijken voor niks want Suus heeft een gezellige picknick voor twee georganiseerd.
Inleiding
Hieronder vind je een les rondom het prentenboek met muziekactiviteiten bij verschillende pagina’s. Je kunt de les in zijn geheel uitvoeren, of in meerdere sessies één of enkele activiteiten aanbieden. Je kunt iedere les beginnen met het welkomstlied. Om de instructies goed te kunnen volgen, is het handig de pagina’s van het boek te nummeren. Pagina 1-2 heeft de tekst ‘O jee, o jee’, het boek eindigt bij pagina 23-24.
Lied ‘Welkom bij Suus en August’
Het eerste couplet van het lied ‘Welkom bij Suus en August’ zing je terwijl je Suus, de eekhoornknuffel, laat zwaaien naar de kinderen. Je kunt het eekhoorncouplet (couplet 1) nog enkele keren zingen en de kinderen vragen mee te klappen of stampen.
Welkom bij Suus en August
Lees dan pagina 1-2 voor, waarin August de Vos zich zorgen maakt over wat hem te wachten staat. Vervolgens pak je de vosknuffel. Je laat een stilte vallen om te laten merken dat de vos het erg spannend vindt. Laat dit met je eigen mimiek zien. Als je met het stil spel de aandacht van de groep hebt, zing je het tweede couplet. Aan het eind hiervan verstopt de vos zich, achter je rug of onder een kleed.
Lied ‘Vosje kom maar tevoorschijn’
August de Vos heeft zich verstopt. Met dit eenvoudige liedje laten we hem tevoorschijn komen. Omdat het zo’n simpel melodietje is, kun je - zeker bij de kleuters - aandacht geven aan het zo mooi mogelijk zingen. Zing eerst de eerste twee maten ‘vosje, vosje’ en laat de kinderen dat herhalen. Zing het een keer zacht, luider, staccato of legato.
Vosje kom maar tevoorschijn
Zing dan het hele lied totdat de meeste kinderen het mooi kunnen meezingen. Veel kleuters willen graag solo zingen, als er tijd en aandacht is, geef je hen die gelegenheid. Of anders een volgende keer.
Lied ‘Suus Eekhoorn en August de Vos’
Laat pagina 3-4 zien, waar we nader kennismaken met Suus Eekhoorn en August de Vos. Met het liedje ‘Suus Eekhoorn en August de Vos’ ‘zing’ je deze pagina.
Suus Eekhoorn en August Vos
De peuters kunnen op het Suus-deel op de kwartnoot op hun benen meetikken en bij het August-deel hun handen langzaam op en neer bewegen, dat is het gebaar uit de Nederlandse gebarentaal voor ‘rustig’. Bij de laatste regel, maat 13 t/m 16, klappen de kinderen in de maat in hun handen en vanaf het woord ‘vrienden’ maken ze het gebaar voor vrienden: jezelf de hand schudden.
Kleuters vinden het prachtig om dit lied met meer gebaren uit de Nederlandse gebarentaal te doen. Zie hiervoor bijvoorbeeld www.lerengebaren.nl.
Eekhoorn met zijn lange staart
Op pagina 7-8 suist Suus met een vaartje de berg af. Hierbij past het lied van Herman Broekhuizen: ‘De eekhoorn’ zie gehrelsmuziekeducatie.nl/liedjes/de-eekhoorn (voor leden).
Eventueel pas je de tekst aan. In plaats van tikke takke tonen, roetsj in de bomen: tuffe tuffe tuf taf, roetsj van de berg af. In De Pyramide 77-01, januari 2023 staat een ouder-kindspel beschreven bij dit lied (zie ook gehrelsmuziekeducatie.nl/lessen/muziekwedstrijd-het-dierenbos [voor leden]):
De kinderen staan naast elkaar in een rij, de ouders tegenover hun kind. Ondersteunende actie bij het lied:
- Eekhoorn, eekhoorn: Op elke lettergreep klappen
- Met je lange staartje: Omdraaien en met je ‘staart’ wiebelen
- Eekhoorn, eekhoorn: Op elke lettergreep klappen
- Jij springt met een vaartje: Springen
- Tikke takke tonen: Met handen op bovenbenen petsen
- Roetssssj in de bomen: Naar ouder rennen en omhoog getild worden
Voor de kleuters maken we er een hoog-laagspel van. Speel op een klokkenspel of xylofoon langzaam van laag naar hoog. De kinderen bewegen langzaam van klein ineengedoken naar zo groot als ze kunnen. Daarna roetsj weer naar beneden. Wissel tempo af en bouw een pauze in tussen hoog en roetsj omlaag. Zet klokkenspel of xylofoon op zijn kant, met de grootste, laagste staaf aan de onderkant zodat de kinderen hoog-laag ook kunnen zien. Kleuters kunnen eventueel een beurt krijgen om zelf de xylofoon te bespelen.
Wild en druk
Op pagina 9-10 maakt August zich zorgen dat hem een druk feestje staat te wachten. Dit feestje gaan we natuurlijk uitbeelden. Deel de herfstrammelaars uit. Zing op een kleine terts (de oermelodie, zie de tonen van ‘Vos-je’ uit ‘Vosje kom maar tevoorschijn’): ‘rits, rats, rits, rats, zo doen de rammelaars.’ Na enkele herhalingen zeg je: ‘En nu is het stil.’ Houd daarbij met je houding en mimiek de stiltespanning een tijdje vast en laat dan de ontlading volgen met 'Jaaaaa!' Herhaal dit een paar keer.
Ga vervolgens over op de spreektekst ‘Hoor mijn rammelaar’, zie notenvoorbeeld hiernaast.
Spreek de tekst terwijl je bij ‘hoor mijn’ met de rammelaar schudt, en bij ‘rammelaar’ ermee tegen je andere hand tikt. Voor veel peuters zal dit nog moeilijk zijn, laat ze maar lekker rammelen op hun manier. De meeste kleuters kunnen dit wel.
Als het ritme er een beetje in zit, zet je de muziek van 'Carnivalito' aan.
'Carnivalito' door de Shenanigans
Dit begint met een trommelintro waarin je ook al bovenstaand ritme ´Hoor mijn rammelaar´ hoort (4x). De kinderen en eventueel hun ouders staan in de kring en doen mee.
De vorm van de muziek is ababab. Bij het a-deel speelt iedereen het ‘Hoor mijn rammelaar’-ritme mee (8x). Op het b-deel danst iedereen vrij in de ruimte en mag er natuurlijk met de rammelaars gerammeld worden. Tegen het eind van het b-deel vorm je weer een kring. Op het derde b-deel neem je de tas of bak waar de rammelaars in moeten en nodig je iedereen uit de rammelaars op te ruimen.
Neem het boek en August erbij en laat nogmaals merken dat August niet op zo’n feestje zit te wachten.
Lied ‘Een doos vol dingetjes’ **
Lees dan meteen pagina 11-12, August is bang dat hij iets moet kiezen. Laat de kinderen dingen benoemen die op die pagina staan. Dat zijn ook de voorwerpen die in de voeldoos zitten. Zet de voeldoos midden in de kring. Zing het liedje ‘Een doos vol dingetjes’.
Een doos vol dingetjes
Download hier de bladmuziek van 'Een doos vol dingetjes'
Stichting Nevofoon is uitgever van diverse series, bestaande uit cd’s met audiotracks en bijbehorende boeken met dansbeschrijvingen en bladmuziek, op gebied van onder andere peuter-, kleuter-, kinder- en ouderendans, en dansmateriaal voor mensen met een fysieke of verstandelijke beperking. Daarnaast verkoopt Stichting Nevofoon cd’s, dvd’s en boeken op het gebied van volksdans en volksmuziek.
Klap daarbij het ritme uit het ritmevoorbeeld, zie ‘Klapschema bij lied’ hiernaast (papieren Pyramide op bladzijde 33).
Zet dan de begeleidingstrack van ‘Een doos vol dingetjes’ aan en zing mee. Bij herhaling van het lied maken de kinderen bij ‘Wat voel je met je handen?’ met hun ogen dicht voelbewegingen. Bij ‘Wat zie je met je ogen?’ vormen de kinderen met hun handen een bril. Bij ‘Vertel het me snel na de tinkelbel’ (de bel hoor je in de audiotrack) mag één kind de vormen in de doos voelen.
Het kind benoemt wat het voelt en haalt het voorwerp eruit. Heeft ze het goed gevoeld? De bel in de audiotrack klinkt zacht, laat op hetzelfde moment een bel meeklinken, of laat een kind dit doen. In de audiotrack wordt het spel 3x uitgevoerd. Als je meer dan drie kinderen wilt laten voelen, kun je uiteraard de muziek herhalen, of je laat meerdere kinderen achter elkaar voelen, zonder steeds het hele lied en spel te doen.
Vos heeft zich verstopt
Op pagina 13-14 verstopt August de Vos zich in een boom, maar zijn grote rode staart is nog te zien, dus Suus Eekhoorn heeft hem snel ontdekt. Zing het lied ‘Handen voor je ogen’. De volwassenen in de groep doen dan de handen voor de ogen, de kinderen kijken. Jij verstopt de vosknuffel. Na het lied mag een juf/ouder de vos gaan zoeken.
Handen voor je ogen
Bij de volgende ronde doen de kinderen hun ogen dicht. De jongste kinderen zullen waarschijnlijk stiekem kijken. In een ruim lokaal kun je enkele kinderen tegelijk laten zoeken. De hele groep tegelijk wordt chaos. Bij een volgende ronde mag een kind, of kind met ouder, de vos verstoppen.
Dit spel leent zich ook prima voor een buitenspeelplaats. Bij voorkeur bosachtig terrein. Je kunt dan de kleuters verdelen in vossen en speurders. De vossenkinderen krijgen een ‘staart’ (lint) en na tien langzame (!) tellen gaan de speurders zoeken.
Fietsparcours
Op pagina 15-16 fietst August door het bos achter Suus aan. Verdeel de groep in paren, van elk paar staat het kleinste kind voorop, bij ouder-kindparen staat het kind voorop. De paren ‘fietsen’ kriskras door de ruimte, natuurlijk zonder tegen anderen op te botsen.
Het wordt nog leuker als je voor deze activiteit een heel parcours uitzet, met pylonen waar de kinderen omheen moeten, bruggetjes en tunnels. Zet ondertussen een muziekstuk op waarop je lekker kunt fietsen, bijvoorbeeld
deel IV uit Jazzsuite nr. 2 van Sjostakovitsj
Zet de muziek zo nu en dan stil, de fietsers bevriezen dan (freeze). Als de muziek weer aangaat, mag eventueel de ander voorop. De Jazzsuite is een 3/4 maat. Je kunt zelf als voorbeeld ‘swingend’ of slingerend/wiegend fietsen, de andere fietsparen zullen je waarschijnlijk volgen; de walsmuziek nodigt daar vanzelf toe uit.
Verrassing!
De Jazzsuite duurt ruim 3 minuten. Als de fietsactiviteit lang genoeg geduurd heeft, laat je de kinderen weer in de kring komen en lees je pagina 17-18. Het blijkt dat August zich voor niets ongerust heeft gemaakt, Suus en hij gaan gewoon met zijn tweeën picknicken.
Aan tafel
Laat pagina 19-20 zien en zing het lied Aan tafel! Zie gehrelsmuziekeducatie.nl/liedjes/aan-tafel (voor leden). Zing het in deze les met de volgende tekst:
- Aan tafel, aan tafel, aan tafel allebei
- een picknick, een picknick, een picknick voor jou en mij
- Rommelebommelebom, zit ieder op z’n plek
- Smikkelesmikkelesmek, wat hebben we een trek
- Rommelebommelebom, we stoppen met dit lied
- Zingen met volle mond, nee, nee dat kan toch niet.
Zing het lied terwijl je het picknickkleed neerlegt en dekt met de spulletjes. De kinderen trommelen mee met hun handen op hun bovenbenen. Als de tafel gedekt is, zet je August en Suus op het kleed.
Kleurplaat
Op pagina 21-22 liggen Suus en August op het kleed. August is aan het tekenen. Deel kleurplaten en kleurtjes uit en eindig deze muziekles met het kleuren van een kleurplaat. Zet daarbij een rustig muziekje op.
Natuurlijk is de kleurplaat bij de meeste kinderen niet binnen twee minuten klaar, maar het boek is bijna uit en de muziekles bijna afgelopen. De kinderen mogen later, of thuis, verder kleuren. Heb je beperkt tijd, dan is het meegeven van een kleurplaat een mooie afsluiter. Kinderen hebben dan ook iets in handen om thuis te vertellen over de avonturen van Suus en August.
Voorbij
We ruimen nu alles op en kijken tot slot naar pagina 23-24. Ook voor August is deze verrassingsdag bijna voorbij. Zing je gebruikelijke afscheidslied, en neem daarbij ook afscheid van Suus en August. Tot ziens bij de volgende verrassing!
Saskia Beverloo is docent Muziek-op-Schoot, Spelen-met-Muziek en AMV. Zij geeft muziek- & bewegingsworkshops in kindercentra en onderbouw basisschool en publiceerde met Tineke Vlaming ‘Voor alles een liedje’. www.harlekijntje.nl, www.vooralleseenliedje.nl